| Resimler ve Haritalar Listesi | x | ||
| Tablolar Listesi | xi | ||
| Önsöz | xv | ||
| Terimler Sözlüğü | xvi | ||
| Kısaltmalar Sözlüğü | xvii | ||
| Ana Bölüm I: 1878'e Kadar Osmanlı Döneminde Balkan Ekonomileri | 1 | ||
| 1. | 1790-1914 Döneminde Balkanlar'da Nüfus | 4 | |
| - | Osmanlı Avrupası'nda Nüfus Hareketleri | 4 | |
| - | Osmanlı Olmayan Balkan Bölgelerindeki Nüfus Hareketleri | 17 | |
| - | Balkan Nüfusu ve Nüfus Yoğunluğu | 23 | |
| - | Kırsal ve Kentsel Nüfus | 29 | |
| 2. | 1800-1806'larda Osmanlı Yönetimi Altında Balkanlar: Kurumsal Değişim ve Ekonomik Kalkınma | 38 | |
| - | 1700-1814 Döneminde Osmanlı Feodalizminin Çözülmesi | 39 | |
| - | 1826-1869 Döneminde Bulgaristan'da Gerçekleştirilen Osmanlı Reformları ve Ekonomik Canlanma | 46 | |
| - | Osmanlı Kurumları ve Sanayide "Rönesans" | 56 | |
| 3. | Osmanlı Yönetiminin Alacakaranlığında Osmanlı Bulgaristanı'nda Tarım ve Sanayi | 66 | |
| - | Tarım Ekonomisi | 66 | |
| - | Bulgaristan Tarım Üretim Miktarının Belirlenmesi | 72 | |
| - | Sanayiler: Bulgaristan'daki İmalat Sanayii Merkezileri | 75 | |
| - | Tekstil İmalatı | 79 | |
| - | Tekstil Talebi | 82 | |
| - | Makedonya'nın Tekstil Sanayii | 87 | |
| - | Yünlü Sanayii ve Osmanlı Devleti | 88 | |
| - | 1869-1877 Döneminde Bulgar Sanayii | 94 | |
| 3. | Osmanlı Yönetiminin Alacakaranlığında Osmanlı Bulgaristanı'nda Tarım ve Sanayi | 66 | |
| - | Tarım Ekonomisi | 66 | |
| - | Bulgaristan Tarım Üretim Miktarının Belirlenmesi | 72 | |
| - | Sanayiler: Bulgaristan'daki İmalat Sanayii Merkezileri | 75 | |
| - | Tekstil İmalatı | 79 | |
| - | Tekstil Talebi | 82 | |
| - | Makedonya'nın Tekstil Sanayii | 87 | |
| - | Yünlü Sanayii ve Osmanlı Devleti | 88 | |
| - | 1869-1877 Döneminde Bulgar Sanayii | 94 | |
| 4. | 1815-1875 Döneminde Sırbistan: Kurumlar, Kaynaklar ve Pazar Güçleri | 97 | |
| - | Yeni Kurulan Sırp Devleti | 97 | |
| - | 1840-1860'larda Ekonomik Yapı | 104 | |
| - | Aşamalı Yoksullaşma | 109 | |
| - | Canlı Hayvan Sağlığı | 112 | |
| - | Orman Tahribatı ve Çobanlık Ekonomisi | 113 | |
| - | Canlı Hayvan İhracatı | 118 | |
| - | Çiftlik İşletmelerinin Küçük Ölçekli Oluşu | 125 | |
| - | Köylü Kültürü ve Ekonomik Durgunluk | 126 | |
| - | 1860'larda Bölgeler Arası Gelir Dağılımının Farklılaşması | 130 | |
| - | Pazarın Etkisi | 132 | |
| - | İthalat | 139 | |
| - | 1859-1875 Döneminde Tarım Üretiminin Durumu | 142 | |
| - | Kent Ekonomisi | 142 | |
| - | Tekstil İmalatı | 145 | |
| - | Sonuç: Yarım-Buçuk bir Ticaret Devrimi | 147 | |
| 5. | 1878 Öncesi Bosna ve Karadağ | 148 | |
| - | Reform Öncesi Dönemden 1851 Yılına Kadar Bosna | 148 | |
| - | 1851-1877 Reform Döneminde Bosna | 155 | |
| - | Osmanlı Bosnası'nın Verimlilik Yapısı | 160 | |
| - | Karadağ: Tarihi ve Kurumları | 163 | |
| - | Ekonomik Yapı | 164 | |
| - | Tüketim ve Yoksulluk | 166 | |
| - | Ataerkil Kültür ve Eşkıyalık | 168 | |
| - | Kışlama ve Göçerlik | 172 | |
| - | İşgücü Göçü | 174 | |
| - | Osmanlı Bosnası'nda Sanayi | 175 | |
| 6. | Osmanlı Balkanları ve Özgür Sırbıstan: Ekonomik Koşullar ve Rönesans | 180 | |
| - | Osmannlı Bulgaristanı | 180 | |
| - | Bosna | 187 | |
| - | Bağımsız Sırbistan | 189 | |
| Ana Bölüm II: Ekonomik Gerileme ve Siyasal Özgürlük 1878-1914 | 195 | ||
| 7. | 1878'den Sonra Bulgaristan: Verimlilikteki Düşüşün Kökenleri | 197 | |
| - | Bağımsızlıktan Sonra Bulgar Tarımının Gerilemesi | 199 | |
| - | Tarımsal Performansın Bütününe Bir Bakış | 212 | |
| - | Ticaret ve Sanayi | 213 | |
| - | Büyük Ölçekli İşletmelere Dönüşüm | 224 | |
| - | Yapısal Değişim ve Mesleki Hareketlilik | 225 | |
| - | Sonuçlar | 229 | |
| 8. | Bosna ve Karadağ: 1874-1914 Döneminde Siyasal Değişim ve Ekonomik Kalkınma | 231 | |
| - | Avusturya İşgali Altında Bosna'da Tarım | 231 | |
| - | 1878'den Sonra Karadağ | 241 | |
| - | Karadağ'ın Tarım Performansı | 245 | |
| - | Bosna: Tepeden İnme Sanayileşme | 248 | |
| - | Yerel Girişimler ve Küçük Ölçekli Sanayi İşletmeleri | 260 | |
| - | Karşılaştırmalı Perspektif Açısından Bosna'nın Ekonomik Gelişimi | 265 | |
| - | Balkanlar Çerçevesinde "Uygarlaştırma Misyonu" | 267 | |
| - | 1900'den Sonra Karadağ: Ticaret ve Sanayi | 271 | |
| - | 1911 Yılı İtibariyle Karadağ'ın Milli Geliri | 275 | |
| 9. | 1878-1914 Döneminde Bulgaristan ve Sırbistan'da Tekstil Sanayii | 277 | |
| - | Bulgar Yün Sanayiiinde Yeniden Yapılanma | 277 | |
| - | Sırbıstan'daki Yün Sanayiinin Makineleşmesi | 295 | |
| - | Gümrük Tarife Korumacılığı ve Pamuklu Üretimi | 309 | |
| - | Tekstil Piyasalarında Koruma ve İç Tüketim | 317 | |
| - | Yeni Teknoloji Karşısında Balkan Tekstil Fabrikalarının Durumu | 320 | |
| - | İşgücü Arzı ve Tekstil Sanayiinin Makineleşmesi | 324 | |
| - | Vasıflı Fabrika İşgücü | 333 | |
| - | Balkanlar'daki Tekstil Sanayiindeki Gelişmenin Karşılaştırılması | 338 | |
| 10. | 1878-1914 Döneminde Sırbıstan ve Bulgaristan: Modernleşme ve Verimlilikte Düşüş | 341 | |
| - | 1878-1900 Döneminde Sırbıstan'daki Ekonomik Değişim | 342 | |
| - | Sırp Devleti ve Tarımın Parasallaşması | 352 | |
| - | Balkan Köylü Tarımının Bıraktığı Miras | 356 | |
| - | Bulgaristan ile Sırbıstan'ın Tarım Ekonomileri Arasındaki Çelişkiler | 362 | |
| - | Bulgaristan ve Sırbıstan'da Toplam Üretimin Seyri | 369 | |
| - | Devlet ve Ulaşım | 376 | |
| - | Yabancı Düşmanlığı, Ahlaki Yozlaşma ve Sanayileşme | 379 | |
| - | Sonuç | 390 | |
| 11. | 1878-1914 Döneminde Makedonya ve Trakya'da Ekonomik Değişim | 392 | |
| - | 1878-1912 Döneminde Çiftçilik ve Ekonomik Yaşam | 392 | |
| - | Yünlü ve Pamuklu Sanayilerinde 1878 Sonrası İlerlemeler | 397 | |
| - | Teknolojik Gerilik Karşışında 1905-1914 Dönemi Osmanlı Avrupası'nda Yaşanan Canlılık | 404 | |
| 12. | Özet ve Sonuçlar | 409 | |
| - | 1878-1914 Döneminde Balkanlar | 414 | |
| Seçilmiş Kaynakça | 427 | ||
| Dizin | 453 | ||
1891 yılında, Belçika'nın Balkanlar'daki konsolosluk görevlileri, çeşitli Balkan başkentlerindeki rahat çalışma ortamlarını bırakarak, taşra eyaletlerinde "araştırma gezileri" yapmak konusunda talimat aldılar ve iyi bir iş başardılar. Bu kitabın amacı, bu araştırmacılar ve aynı dönemde yaşayan kişilerin gözlemlerine dayanarak, Balkan topraklarının ekonomik deneyiminin bir karşılaştırmasını yapmak; ve bunları sonuca ulaştırıcı bir ekonomik mantık çerçevesine oturtmaktır. Yazarın mevcut tipolojilerinin geçerliliğine duyduğu kuşku nedeniyle, kitapta, bir (az) gelişmişlik teorisi kalıbına veriler yerleştirmekten uzak durularak, tümevarımcı yaklaşım mümkün olduğu kadar az kullanılmıştır.
"Balkanlar"ın hangi toprakları kapsadığı konusunda evrensel boyutta paylaşılabilecek net bir tanım olmamakla birlikte, bu araştırmamız doğrultusunda biz bu bölgeyi sayfa 39'da yer alan 1 no.lu haritada gösterilen alan olarak tanımlıyoruz. Bu topraklar, batı, güney ve doğuda denizle, kuzey de Sava ve Tuna ırmaklarının oluşturduğu hatla sınırlanmıştır. 1885-1912 yılları coğrafi hukuk sınırları itibariyle, söz konusu alan Bosna-Hersek, Karadağ, Sırbıstan, Bulgaristan ve -İstanbul dışta kalmak kaydıyla- Osmanlı Avrupası'nı içerir. Karpat bölgesinde kalan Romanya ise bu incelemenin dışında tutulmuştur.
İstatistiki bilgiler içeren tablolardan bazılarında, "Balkstat İstatistikleri" kaynakça olarak gösterilmiştir. Bunun nedeni, çoğu kez çeşitli düzeltmeler ve uyarlamalar yapılarak elde edilen verilerin kitapta çok fazla yer tutacağı düşüncesinden kaynaklanmaktadır. Balkstat verileri, yazar tarafından diskete kaydedilerek Edinburgh Üniversitesi, Ekonomik ve sosyal Tarih Kürsüsü'nde muhafaza edilmektedir ve istendiğinde incelemeye açık tutulmaktadır.
Kitabın hazırlanmasında yardımları geçen, aydınlatıcı bilgi, yorum ve eleştirileriyle katkıda bulunan Ian Blanchard, John Lampe, Joel Halpern, Danica Miliç'e ve Cambridge için yapılan iç çalışmayı gözden geçiren Donald Quartet'e özellikle şükran borçluyuz. Ayrıca, ESCR ve İskoç Üniversiteleri Carneige Vakfı'na da mali destekleri için teşekkür ederiz.
Michael Palairet, 1800-1914 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu içinde yer alan ve daha sonra sırayla bağımsızlıklarına kavuşan Balkan devletlerinin kalkınma süreçlerini ve ekonomik yapılarını oldukça revizyonist bir bakış açışından incelemktedir. Yazar, ülkelerin ana dillerine dayalı birincil kaynaklara ağırlık vererek yaptığı çalışmada, ilginç bir tartışmayı da başlatmaktadır. Tarihsel çalışma, 19. yüzyıldan başlayarak bağımsızlıklarını kazanan Balkan ülkelerindeki ekonomik kalkınma sürecinin Osmanlı dönemine oranla daha düşük bir düzeyde gerçekleştiğini savunmaktadır. Balkan ülkelerindeki ekonomik gelişmeyi inceleme amaçlı bu ayrıntılı çalışma iki ana bölümden oluşmaktadır. 1790-1878 yıllarını kapsayan birinci bölümde Sırbıstan dışında kalan bölgelerin ekonomik, politik ve sosyal sınıfsal yapısı ve bunların birbiriyle olan etkileşimleri irdelenmektedir. İkinci bölüm ise Bulgaristan ve Bosna'nın Osmanlı yönetiminden çıktıkları 1878-1914 dönemini kapsmaktadır. Bu bölümde de yine aynı şekilde Balkanların ekonomik kalkınmaması karşılaştırılmalı olarak incelenmektedir. Palairet bu ilginç çalışmasının sonucunda Osmanlı yönetiminin, ekonomik kalkınmayı yavaşlatıcı bir faktör olmanın tam aksine, ekonomik gelişmeye daha fazla olanak tanıdığını kanıtlamayı başarmıştır.
600 yıllık Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili çalışmalar, olması gerekenin çok altındadır. Son yıllarda yapılan çalışmalar imparatorluğun başarılı ya da başarısız olduğu alanlara ışık tutmaya başlamıştır. Bu günkü sorunlarımızın tanımı ve çözümü Osmanlı'da yatmaktadır. Ayrıca, Balkan ülkeleriyle ilişkilerimiz Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra büyük önem kazanmıştır. Bu ülkelerin 400 yıllık geçmişleri ile belgelerin öenmli bir bölümü de bizim için arşivlerimizdedir. "1800-1914 Balkan Ekonomileri" gerek Balkanlar'daki Osmanlı yönetimini ve gerekse bölgenin ekonomik ve toplumsal yapısını açık ve birbiriyle ilikili bir şekilde ortaya koymaktadır. Kitap, Balkanlar'ı ve Osmanlı'yı anlamak için okuyucunun zevkle okuyacağı doyurucu bir çalışma...
Bahri Yılmaz, Sabancı Üniversitesi