Etkin Devlet: Kurumsal Bir Tasarı ve Politika Önerisi

Nevzat Saygılıoğlu ve Selçuk Arı

Birinci Basım, Şubat 2003
Sabancı Üniversitesi Yayınları
Dilek Sabancı 2002 Araştırma Ödülü
975-8362-21-6

JC336 .S29 2003

  Giriş 1
  Amaç ve Metodoloji 13
I- Devlet: Kuramsal Bir Çerçeve 17
  1. Devlet Kavramı ve Tanımı 17
  2. Devletin Kökeni: Neden Devlet? 18
II- Etkin Devlet ve Küresel Eğilimler 27
  1. Devlet Reformuna Giden Yol 27
  2. Piyasa Temelli Yaklaşımlar 30
  3. Yönetimin Yeniden İcadı 35
  4. OECD ve Devlet Reformu 36
  5. Postmodern Devlet 37
III- Piyasa mı, Devlet mi? 137
  1. Ne Kadar Piyasa, Nerede Devlet? 39
  2. Devleti Etkinleştirmenin Bir Aracı Olarak Özelleştirme 48
IV- Etkin Devletin Kuramsal Temelleri 51
  1. Etkinlik ve Optimalite 52
  2. Etkin Devlet ve Kötü Yönetim 57
  3. Etkin Devlet Nedir? Etkin Devlet Felsefesinin Ana Bileşenleri Nelerdir? 61
  4. Neden Etkin Devlet 64
  5. Etkin Devlet Güçlü Devlet midir? 69
  6. Etkin Devlet ve Diğerleri 72
  7. Etkin Devletin Pozitif Getirileri 75
V- Etkin Devlet: Gelecek İçin Bir Tasarım Gereksinimi 79
  1. Polyanna'nın İyimserliği ya da Cassandra'nın İflah Olmaz Kötümserliği 79
  2. Etkin Devletin Vizyonu ve Misyonu 87
  3. Reformun Pazarlanması 87
VI- Etkin Devlet ve Devlet Reformu 89
  1. Devlet Reformunun Kuramsal Çerçevesi 89
  2. Neden Yeniden Yapılanma? 89
  3. Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma ve Süreç Kavramı 89
VII- Etkin Devletin Normatif Temelleri 101
  1. "Raison d'etre" ya da Devletin Varlık Sebebi 102
  2. Konsensüs ve Zihniyet Değişimi 104
  3. Hukuk ve Devlet 107
  4. Sivil Toplum ve Devlet 112
  5. Öngörülebilirlik ve Koordine Edici Yönetsel Kapasite 115
  6. Asimetrik Enformasyon 119
  7. Etkin Devlet ve Siyaset Kurumu 121
  8. Etkin Devlet ve Etik 123
  9. Etkin Devlet ve İyi Yönetişim 129
  10. Mevzuat 112
  11. Bürokratik Engeller ve Devlet 138
  12. Bürokrasinin Profesyonelleştirilmesi 143
  13. Vatandaş Odaklı Devlet 147
  14. Girişimcilik Ruhu ve Devlet 149
  15. Yerelleşme süreçleri 151
  16. Insan Kaynaklari Yönetimi 153
  17. Bilişim Toplumu İçin Devlet 156
  18. Yalın Devlet 160
  19. Yönetimde Kalite 166
VIII- Etkin Devlet ve Güven Açığı 169
IX- Türkiye'de Etkin Devlet Olgusu 185
  1. Dönüştürülmesi Gereken Miras 185
  2. Türkiye İçin Denizin Bittiği Yer 191
  3. Türkiye'de Devlet ve Mevcut Durumun Doğası 197
X- Türkiye'de Etkin Devlet: İcraat İçin Bir Mönü 235
  1. Dönüşümün Önündeki Prangalar 235
  2. Dönüşümün Yapı Taşları 237
  a. Güven Açığı 237
  b. Kamu Yönetimi Reformu 238
  c. Yerel Yönetim Reformu 253
  d. Kamu Mali Yönetim Reformu 257
  e. Mevzuat Reformu 260
  f. Vatandaş Odaklı Devlet 262
  g. Iyi Yönetisim 267
  h. Kamu Yönetimini Dönüştürmenin Bir Aracı Olarak E-Devlet 274
  i. Personel Yönetiminden İnsan Kaynakları Yönetimine 282
  Sonuç 291
  Ekler 297
  Kaynakça 311
  Dizin 321

"Eğer güneşe akıllıca bakmazsak karanlık içinde kalırız."

John Milton

Bir ülkenin toplam imajına etki eden en önemli faktörlerden biri de kamu sektör organizasyonlarının başarısı ve profesyonellik düzeyleridir. Bu önermeden hareketle Türk devlet sisteminin etkinliğinin Türk şirketlerinin ve profesyonellerinin performansını da doğrudan etkilediği ifade edilebilir. Bir ülke kamu yönetiminin hem kendi vatandaşları, hem de diğer uluslar nezdinde imajı ve etkinlik düzeyi olumlu yönde yükselmedikçe, vatandaşlarının ve tüm kurumlarının küresel platformda güçlü bir ortağa dönüşemeyeceği bilincine varılmalıdır.

Tarihten günümüze bakıldığında; Türkiye'deki reform girişimlerinin temelde, kozmetik bir içerikten öteye gitmediğine, mevcut kamu yönetimi performansı işaret etmektedir. Dolayısıyla günümüz Türk toplumunun içinde bulunduğu zor şartları aşması, kabuk reform girişimlerinin ötesinin hedeflenmesi ile mümkündür. Etkin bir devlet reformu yaklaşımı kapsamında girişilecek yeniden yapılandırma çabalarının bu çerçeveden ele alınmasının faydalı olacağı düşünülmektedir.

Daha yüksek yaşam standardıdüzeyine sahip, yurttaşları daha mutlu, daha çok üreten ve uluslararası rekabet gücü yüksek bir ülke olmak istiyorsak bu, artık günümüz Türk devlet sistemi uygulamalarını değişmesi gerektiği gerçeğini kabullenmemize bağlıdır. Çünkü, küresel platformda ortaya çıkan ekonomik, sosyal ve siyasal krizler; ülkelere artık bir toplumun ortak buluşma noktasının sonsuza kadar "akıl dışı" bir devlet yönetiminin olamayacağını göstermektedir.

>Bir analizi birimi olarak devlet, nihayetinde bir kurumlar bütünüdür. Oysa devlet aygıtına vücut veren, toplumun bizatihi kendisidir. Bu bağlamda, etkin devlet anlayışında, devletin varlık sebebi, tekbir "mutlak iyi" anlayışını empoze etmeden, bireylerin hak ve özgürlüklerinin korunması ve bizatihi birey mutluluğu ve refahı için varolmasıdır.

Böyle bir çalışmanın yapılmasına ve zemin yaratılmasına olanak sağlayan Sabancı Üniversitesi'ne, bu çalışmada büyük katkıları olan APK Uzmanı Yeter Karaçimen'e, Gümrük Uzmanı Ayhan Kabaktepe'ye, Kadir Has Öğretim Üyeleri'nden Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Bilgin'e, ve Programcı Çetin Aslan'a en içten teşekkürlerimizi sunuyoruz.

Doç. Dr. Nevzat Saygılıoğlu

Selçuk Arı

10.02.2003

Ankara

Yaşadığımız dünya hızla değişirken, bu süreçte ülkelerde kendi iç ve dış dinamiklerine göre, farklı biçimlerde etkileniyor. Değişim süreci, bireylerin ve toplumların devletle ilgili görüş ve beklentilerini de şekillendiriyor. Peki ya devletler? Onlar bu değişime ayak uydurabiliyor mu?..

Bu kitapta, dünyadaki gelişmeler özetlenirken, Türkiye'deki devlet ve yönetim olgusu da masaya yatırılıyor. "Etkin" ve "vatandaş odaklı" bir devlet yapısının kurulabilme olanakları tartışılıyor. Devlet yapısından istihdam bçimlerine, siyaset sanatından kamu yönetim tarzlarına kadar pek çok alan ele alınıp, zihniyet ve davranış kalıplarına ilişkin örnekler sunuluyor. Mevcut yönetim anlayışı ve uygulamalar, teorik, pratik ve etik yönleriyle sorgulanırken, bilgi çağının kavram ve teknolojilerinin yeniden yapılanma sürecindeki işlevi araştırılıyor.

Temel sorunların çözümü yolunda risk alma ve başarma cesaretine sahip ve birey kurumlar için, Etkin Devlet yararlı bir yol gösterici...